Elie Guckert, Ariane Lavrilleux, Geoffrey Livolsi & Mathias Destal

Vertaald uit het Frans. Het origineel is hier te raadplegen: Ukraine : la France a livré des armes à la Russie jusqu’en 2020 (PZ).

Tussen 2015 en 2020 heeft Frankrijk geavanceerd militair materieel aan Rusland geleverd, ondanks een Europees embargo. Met dit materieel heeft Vladimir Poetin zijn arsenaal van tanks, vliegtuigen en gevechtshelikopters kunnen moderniseren, en het zou wel eens gebruikt kunnen worden in de oorlog in de Oekraïne.

Voor de camera is de toon serieus, elk woord gewogen. Op woensdag 2 maart, tien dagen na het begin van de Russische invasie in de Oekraïne, sprak Emmanuel Macron de natie toe. “Poetin heeft voor oorlog gekozen“, zei hij tegen de 21 miljoen kijkers die zijn toespraak live volgden. “Russische troepen bombarderen Kiev en belegeren de belangrijkste steden van het land. Honderden Oekraïense burgers zijn gedood.” Hij voegde daaraan toe: “Wij staan achter de Oekraïne.”

Die avond verzuimde Emmanuel Macron een belangrijk gegeven te vermelden: tussen 2015 en 2020 heeft Frankrijk, ondanks de militaire escalatie met de Oekraïne, het leger van Vladimir Poetin discreet voorzien van de nieuwste militaire technologie. Uitrusting die heeft bijgedragen tot de modernisering van de grond- en luchtmacht van Rusland, en die nu zou kunnen worden gebruikt in de oorlog in de Oekraïne.

Wapenembargo

Volgens “confidentiel-défense”-documenten verkregen door Disclose en informatie uit  openbare bronnen, heeft Frankrijk sinds 2015 tenminste 76 exportvergunningen voor oorlogsmateriaal afgegeven aan Rusland. Totaalbedrag van deze contracten: 152 miljoen euro, zoals vermeld in het laatste verslag aan het Parlement over de wapenexport, zonder evenwel het type van de geleverde uitrusting te specificeren.

Volgens ons onderzoek gaat het bij deze export voornamelijk om warmtebeeldcamera’s voor de uitrusting van meer dan 1000 Russische tanks, alsmede navigatiesystemen en infrarooddetectoren voor gevechtsvliegtuigen en gevechtshelikopters van de Russische luchtmacht. De voornaamste begunstigden van deze contracten zijn de bedrijven Thales en Safran, waarvan de Franse staat de grootste aandeelhouder is.

Sinds 1 augustus 2014 heeft de Europese Unie echter een embargo ingesteld op wapens aan Rusland. Dit besluit volgde op de annexatie van de Krim in februari 2014, het zelf uitroepen van de pro-Russische separatistische republieken Luhansk en Donetsk twee maanden later, en het neerstorten van een Boeing 777 die in juli van datzelfde jaar door een Russische raket werd neergeschoten.

Onder druk van zijn Europese partners en de Verenigde Staten annuleerde president François Hollande in 2015 uiteindelijk de verkoop van twee Mistral-schepen aan Rusland. Maar andere, minder opvallende leveringen zullen doorgaan.

De regeringen van François Hollande en Emmanuel Macron hebben gebruik gemaakt van een tekortkoming in het Europese embargo: het heeft geen terugwerkende kracht. Met andere woorden, leveringen die verband houden met contracten die vóór het embargo zijn ondertekend, kunnen worden gehandhaafd. De Europese Commissie bevestigt dit aan Disclose, maar herinnert ons eraan dat deze uitvoer geacht wordt “het gemeenschappelijk standpunt van 2008” te respecteren. Daarin is bepaald dat de lidstaten de uitvoer van wapens moeten weigeren indien deze een gewapend conflict kunnen uitlokken of verlengen. Een risico dat in Oekraïne terdege aanwezig is.

Noch François Hollande, noch zijn opvolger hebben echter sinds 2014 een einde gemaakt aan wapenleveringen aan Rusland. Een paradox, terwijl Emmanuel Macron zich op het internationale toneel al jaren inzet voor de diplomatieke weg in de Oekraïne, in plaats van die van de wapens.

“Als eerste het vuur openen”

In 2007 ondertekende Thales een eerste contract met Rusland voor de verkoop van thermische camera’s, “Catherine FC” genaamd. Vervolgens een tweede, in 2012, voor de uitvoer van 121 “Catherine XP”-camera’s – een ander model in de reeks – bestemd voor “het Russische leger”, zoals aangegeven in een memo van mei 2016 van het Algemeen Secretariaat voor Defensie en Nationale Veiligheid (SGDSN) dat Disclose heeft verkregen. Volgens onze informatie zijn er in 2019 nog 55 Catherine XP-camera’s aan Rusland geleverd.

De Catherine-camera, die in het waarnemingssysteem van een tank is geïntegreerd, kan menselijke doelen midden in de nacht detecteren of een voertuig binnen een straal van tien kilometer waarnemen. Het voordeel, volgens de Thales mededeling: “De eerste zijn om het vuur te openen.”

Deze infraroodcamera’s zijn al gebruikt om “het vuur te openen” in de Oekraïne. Dat was in 2014, tijdens het conflict in de regio Donbass in Oost-Oekraïne, zoals blijkt uit een video die destijds is gefilmd in een Russische T-72 tank.

Acht jaar later zou deze Franse technologie opnieuw een deel van de tanks kunnen uitrusten die de Oekraïense bevolking terroriseren.

Op 4 maart van dit jaar woedden in de stad Zaporija gevechten in de nabijheid van Europa’s grootste kerncentrale. Er brak brand uit in een van de gebouwen op het terrein. Er werd geen reactor geraakt, maar de volgende dag beschuldigde de Oekraïense president, Volodymyr Zelensky, het Kremlin van “nucleaire terreur“. Volgens hem weten de Russische tanks die tijdens de gevechten in de frontlinie stonden “waar ze op richten“, omdat ze “zijn uitgerust met thermische camera’s“. Hoge resolutie camera’s die dus het Thales logo kunnen dragen. Of die van zijn concurrent: Safran.

Volgens onze informatie en de “vertrouwelijkheidsnota” van SGDSN heeft de Safran-groep in november 2013 de verkoop van thermische camera’s van het type “Matis STD” aan Rusland ondertekend. In 2016 moesten nog 211 van deze infraroodcamera’s worden geleverd.

De Matis STD-camera’s worden gebruikt op drie soorten Russische tanks: de T-72, de T-90 en de T-80 BVM. Alle drie zijn zij momenteel aanwezig aan het Oekraïense front, zoals blijkt uit video’s en foto’s die op sociale netwerken zijn geplaatst.

Zoals deze Russische T-80 BVM tank gefilmd door gewapende mannen:

Of deze T-72 tanks, gefotografeerd na hun vernietiging door het Oekraïense leger.

Of deze video van een T-90 tank die wordt gefilmd terwijl hij onder de ramen van een woongebouw in Borodyanka schiet, een stad op ongeveer 50 kilometer van de Oekraïense hoofdstad Kiev:

Poetins bommenwerpers

De Franse wapenindustrie rust ook de Russische luchtmacht uit. De Franse regering heeft zich op geen enkel moment druk gemaakt over de modernisering van Poetins bommenvloot.

Volgens onze informatie heeft de groep Thales sinds een in 2014 ondertekend contract, met leveringen die zijn gespreid tot 2018, 60 Sukhoi SU-30 gevechtsvliegtuigen uitgerust met zijn TACAN-navigatiesysteem, zijn SMD55S-videoscherm en zijn ultramoderne HUD-zicht.

Deze strijders, die in Syrië al tienduizenden burgers hebben gedood, bombarderen Oekraïne sinds februari dag en nacht. SU-30’s zijn gefilmd terwijl ze op 5 maart boven de regio Sumy in het noordoosten van Oekraïne en in Mykolayev en Chernihiv vlogen, nadat ze waren neergeschoten door de Oekraïense verdediging.

De lucht- en ruimtevaartgigant heeft ook zijn TACAN-navigatiesysteem geleverd om enkele Mig-29 gevechtsvliegtuigen uit te rusten – in dit stadium hebben wij het gebruik van Mig-29’s in de Oekraïne niet kunnen documenteren – alsook een twintigtal Topowl-helmen, uitgerust met infraroodschermen en verrekijkers voor Russische piloten, volgens de Russische website Topwar.

Manuel Macron test een Topowl-helm, in mei 2016, tijdens de Eurosatory-wapententoonstelling. © Thales

De Mig-29 en SU-30 zijn ook uitgerust met een navigatiesysteem dat vanaf 2014 door Safran is geleverd: de Sigma 95N. Deze technologie stelt piloten van de Russische luchtmacht in staat zichzelf te lokaliseren zonder dat daarvoor Amerikaanse of Europese satellieten nodig zijn.

Gevechtshelikopters

Op 24 februari behoorden de Ka-52 helikopters tot de eersten die over Oekraïens grondgebied vlogen, zoals blijkt uit talrijke beelden die op sociale netwerken zijn geplaatst. Sommige waren snel uitgeschakeld en konden van dichtbij worden gefotografeerd.

Het Russische regeringsnieuwsagentschap RIA Novosti heeft zelf beelden gepubliceerd van een van deze helikopters die raketten afwerpt op het Oekraïense platteland.

Om doelen in het holst van de nacht op te sporen, kunnen deze militaire helikopters ook een beroep doen op een infrarood beeldvormingssysteem dat door Safran wordt geproduceerd, zoals de onderzoekswebsite EU observer in 2015 onthulde.

“Dictator”

Een bedrijf dat eigendom is van Thales en Safran heeft ook geprofiteerd van de militaire honger van Vladimir Poetin om hem infraroodcamera’s te verkopen. Sofradir, zoals het heet, tekende in oktober 2012 een contract van 5,2 miljoen euro met Rusland. Vier jaar later zou Sofradir, volgens de hierboven geciteerde “vertrouwelijke nota” van de SGDSN, “258 infrarooddetectoren” leveren aan een Russisch defensiebedrijf.

De Safran-groep, gecontacteerd door Disclose, verzekert dat het “scrupuleus de Franse en Europese regelgeving respecteert” en dat het geen “apparatuur, componenten, ondersteuning of onderhoudsdiensten aan Rusland” heeft geleverd sinds het Europese embargo van 2014. Thales heeft niet geantwoord op onze vragen. Ook de regering niet, die pas enkele uren na de publicatie van het onderzoek op Twitter reageerde.

De woordvoerder van het ministerie van de Strijdkrachten, Hervé Grandjean, erkende dat “Frankrijk de uitvoering van bepaalde contracten die sinds 2014 zijn verleend, heeft toegestaan.” Hij voegde eraan toe: “Sinds het begin van de oorlog in Oekraïne hebben er geen leveringen aan Rusland plaatsgevonden.”

Door te besluiten deze leveringen aan Rusland ten minste tot 2020 voort te zetten, heeft Frankrijk een extra militaire troef in handen gegeven van Vladimir Poetin, wiens leger al numeriek de  meerdere was ten opzichte van dat van de Oekraïners. Dit is een gênante ondersteuning van de man die de minister van Buitenlandse Zaken, Jean-Yves Le Drian, bij het begin van de oorlog als een “dictator” bestempelde.

Disclose is een non-profitorganisatie die is opgericht door journalisten en wordt gefinancierd uit donaties. Een onderzoeksmedium zonder aandeelhouders, zonder reclame en met vrije toegang, dat alleen bestaat dankzij uw steun.