De Moslim Broederschap (MB) heeft een slechte naam in Europa. Zo hebben de Franse en Oostenrijkse overheid onlangs nog ferme stappen ondernomen om de activiteiten van deze organisatie aan banden te leggen. In enkele landen wordt de broederschap al veel langer als een dreiging gezien, ze is verboden in Egypte, Rusland, Saoedi-Arabië en ook in de Verenigde Arabische Emiraten. In andere Europese landen zoals Groot-Brittannië, Duitsland en Nederland wordt de MB en haar netwerk door inlichtingen- en veiligheidsdiensten met argusogen gevolgd.
Zo schreef Ronald Sandee in het rapport Financiering Moskeeën Nederland vanuit het buitenland van 20 december 2019: “De hoofdorganisatie is de Federation of Islamic Organisations in Europe (FIOE). […] Tot de andere kern organisaties van de Moslim Broederschap in Europa behoren de Europe Trust, de European Council for Fatwa and Research (ECFR) en de Forum of European Muslim Youth and Student Organisations (FEMYSO).” Sandee citeerde een rapport uit 2011 van de AIVD waarin de dienst o.a. schreef: “De Nederlandse Moslimbroeders proberen invloed te verwerven in het maatschappelijk middenveld. Als zij ook gaan deelnemen aan politieke besluitvorming zonder open te zijn over hun signatuur en daarmee hun belangen en bedoelingen, kan dit tot een onwenselijke situatie leiden.”
Een portret van Hassan Al Banna (1906-1949) wordt meegedragen in een manifestatie in Hebron, 20 april 2015. Hassan Al Banna richtte de Moslim Broederschap in 1928 in Egypte op.
Toen Groen Links in november haar kandidatenlijst voor de Tweede Kamerverkiezingen van maart 2021 bekend maakte, merkte Carel Brendel meteen op dat het bestuurslid van FEMYSO Kauthar Bouchallikht (1994- ) op nummer 9 stond – een plek die naar alle waarschijnlijkheid recht geeft op een zetel in het Nederlandse parlement. In de korte schets die door Groen Links gegeven werd van haar achtergrond bij de kandidatenlijst ontbrak echter dit belangrijke element. Zij was op dat moment nog steeds actief bestuurslid van FEMYSO. Brendel betoogde terecht dat FEMYSO een onderdeel is van het netwerk van de Moslim Broederschap (MB) in Europa en dat het vice-voorzitterschap van Kauthar Bouchallikht op zijn minst een aantal vragen opwerpt. Het verband tussen FEMYSO en de MB wordt echter zowel door Kauthar Bouchallikht als door FEMYSO ten stelligste ontkend. Op de website van FEMYSO is te lezen: “The Forum of European Muslim Youth and Student Organisations (FEMYSO) […] has faced repeated attacks by far-right and other groups accusing the organisation of having links with the Muslim Brotherhood. FEMYSO categorically denies these false and malicious allegations which are designed solely to undermine our organisation.”
Kauthar Bouchallikht nam al wel vrij snel na de ophef afstand van één van de deelnemende organisaties van FEMYSO, namelijk de aartsconservatieve en zeer Erdogan-getrouwe Turks-Duitse groep Islamische Glaubensgemeinschaft Millî Görüs. Wat haar natuurlijk meteen op kritiek van enkele islamitische groepen kwam te staan. Bouchallikht beweerde toen: “Ik heb zelf nooit iets gemerkt van enige verbondenheid. Ik wil ook niets te maken hebben met dat gedachtegoed. Ik sta voor radicale gelijkwaardigheid.” (1) Voor Jesse Klaver leek de kous daarmee dus af. Is Bouchallikt nou werkelijk zo naïef of speelt ze de vermoorde onschuld? Jarenlang optrekken in het netwerk van de MB en er niets van merken lijkt me toch wel erg vreemd. Temeer omdat er nogal wat personele contacten zijn. Zoals de voorzitter van FEMYSO Abdelrahman Rizk (op de foto geheel rechts), die vaak te vinden is op bijeenkomsten van de MB.
In hoeverre Bouchallikht oprecht is, zal de toekomst moeten uitwijzen. Groen Links nam in ieder geval snel genoegen met haar uitlatingen en ze blijft dus gewoon op de kandidatenlijst staan. Partijleider Jesse Klaver zei hier over: “Wij wisten dat zij deze functie had. Ik ga Femyso niet verdedigen, maar de Europese Commissie werkt met ze samen en ze krijgen Europese subsidie.” Wat toch klinkt als dat FEMYSO een geheel bonafide organisatie zou zijn. Toch is er bij onderzoekjournalisten en academici die zich bezig houden met de bestudering van de MB in Europa weinig meningsverschil over het feit dat FEMYSO overduidelijk tot het netwerk van de MB behoort. (2) Of is dat voor Jesse Klaver gewoonweg geen enkel probleem?
Tweet van Jesse Klaver, 13 november 2020.
Bouchallikt heeft trouwens ook banden met een andere MB-gerelateerde organisatie, namelijk Islamic Relief Nederland. Maar waarschijnlijk heeft ze ook bij deze organisatie nooit iets gemerkt van het gedachtegoed van de MB. Toch wordt ook deze organisatie door verschillende onderzoekers gezien als een deel van het netwerk van de MB. (3) Recentelijk kwam Islamic Relief Worldwide in opspraak vanwege discriminerende opmerkingen van de directeur over Yezidi’s en Joden (zie: Islamic aid director resigns after getting called out for antisemitism).
In Italië speelde enkele jaren geleden een vergelijkbare zaak. Daar stond in 2016 Sumaya Abdel Qader kandidaat voor de centrum-linkse Partito Democratico (PD) bij de gemeenteraadsverkiezingen in Milaan. Zij had een aantal jaren voor de Federation of Islamic Organisations in Europe (FIOE) en FEMYSO gewerkt, maar beweerde dat dat geen onderdeel zou zijn van het MB-netwerk. Ze stapte zelfs naar de rechter toen Valentina Colombo haar in een artikel in verband bracht met de MB. In 2019 deed de rechter hier uitspraak over en hij bepaalde dat Valentina Colombo volledig in haar recht stond met haar beweringen over de banden van FEMYSO, FIOE en Sumaya Abdel Qader met de MB. De PD bleef desondanks gewoon achter haar kandidaat staan en Sumaya Abdel Qader zetelt nu nog steeds in de gemeenteraad van Milaan.
FEMYSO werkt ook nauw samen met de Franse organisatie Collectif Contre l’Islamophobie en France, die zichzelf onlangs ophief om een verbod door de Franse overheid voor te zijn. FEMYSO en CCIF werken o.a samen in de European coalition against Islamophobia. CCIF (en FEMYSO) hanteren een zeer ruime definitie van het omstreden begrip islamofobie. Zo zien zij bijvoorbeeld het uitwijzen van imams die antisemitisme en geweld propageren ook als een uiting van verderfelijke ‘islamofobie.’ (5) Het CCIF sleept daarnaast steevast iedereen voor de rechter die hen in verband durft te brengen met de Moslimbroederschap. Dit ondervond bijvoorbeeld de journaliste Isabelle Kersimon toen haar kritische boek Islamophobie, la contre-enquête in 2014 verscheen. De rechter oordeelde dat de journaliste het volste recht had om te schrijven dat het CCIF gerelateerd was aan de MB. Natuurlijk verklaarde FEMYSO zich meteen solidair met de CCIF toen deze met een verbod bedreigd werd. Ook schrik de organisatie er niet voor terug om de Franse president Emmanuel Macron van racisme te beschuldigen toen hij maatregelen aankondigde tegen het islamitisch separatisme na de wrede moord op de leraar Samuel Paty.
Het kan natuurlijk zo zijn dat Kauthar Bouchallikht inmiddels haar milieu ontgroeid is en de progressieve waarden van Groen Links in haar hart heeft gesloten. Haar uitlatingen naar aanleiding van de publicatie van onderstaande foto van een demonstratie in Den Haag stemmen wat dat betreft enigszins hoopvol. Ze twitterde: “De vergelijking tussen Israël en Nazi Duitsland is walgelijk. Ik verafschuw antisemitisme, het gaat in tegen alles waar ik voor sta.” Maar het is onzinnig om te beweren dat FEMYSO geen deel uitmaakt van het netwerk van de MB in Europa. Haar ontkenning van dit verband maakt me nogal wantrouwend tegenover haar oprechtheid.
Wat me meer zorgen baart is dat het bestuur van Groen Links doet alsof zijn neus bloedt en geen enkele poging onderneemt om helderheid in deze kwestie te brengen. Dit heeft verschillende leden en sympathisanten er al toe gebracht om publiekelijk afstand te nemen van de partij. Wellicht denkt het bestuur de weggelopen leden en sympathisanten te kunnen vervangen door mensen die minder moeite hebben met de onduidelijkheid van de partij over een kandidate die banden heeft met de radicale islam?
(1) Raoul du Pré en Rob Vreeken, GroenLinks-kandidaat Bouchallikht: ‘Niks gemerkt van banden met Moslimbroederschap’. De Volkskrant, 23 november 2020.
(2) Zie hiervoor bijvoorbeeld: Roel Meijer & Edwin Bakker (eds), The Muslim Brotherhood in Europe. Hurst & Company, Londen 2012 (pp. 13, 57); Lorenzo Vidino, The Closed Circle. Joining and Leaving the Muslim Brotherhood in the West. Columbia University Press, New York 2020 (pp. 94-95, 112, 144, 148, 184); Brigitte Maréchal, Les frères musulmans en Europe. Racines et discours. Presses Universitaires de France, Paris 2009 (pp. 58, 260).
(3) Vidino, op. cit. (pp. 47, 92, 104, 193); Maréchal, op. cit. (p. 57).
(4) Sumaya Abdel Qader zegt hier over in een interview: «Non mi riconosco nei Fratelli Musulmani», dice Sumaya, e «non mi risulta» che nel Caim [Coordinamento Associazioni Islamiche di Milano] ci siano persone vicine alla Fratellanza. La donna conferma di aver fatto parte della Fioe ma spiega che la Fioe «non fa parte dei Fratelli Musulmani in nessun modo». Idem per la Femyso (Forum of European Muslim Youth and Students Organizations). C’è o non c’è nel Pd di Milano una candidata che «aderisce ai Fratelli Musulmani»? Tempi, 28 april 2016. Vertaling: “Ik herken mezelf niet in de Moslimbroederschap”, zegt Sumaya, en “ik weet niet” of er mensen zijn met banden met de Broederschap in de CAIM. De vrouw bevestigt dat ze deel uitmaakte van de FIOE, maar legt uit dat de FIOE “op geen enkele manier deel uitmaakt van de Moslimbroederschap”. Idem voor FEMYSO.
(5) Zie o.a.: Jean-Christophe Moreau, Le Collectif contre l’islamophobie en France: un islamisme à visage humain?; Antoine Haday, Au tribunal pour avoir remis en question les méthodes du CCIF.
Update:
Minister Kaag beantwoorde op 19 januari vragen over de subsidieverlening aan de organisatie Islamic Relief. Ik selecteer hieronder de meest relevante vragen en antwoorden:
Vraag 5
Sinds wanneer bent u bekend met de mogelijke banden tussen Islamic Relief en
de Moslimbroederschap? Wat heeft u met deze informatie gedaan, toen deze voor
het eerst bij u bekend werd?
Antwoord
Maandag 14 december 2020 hoorde ik voor het eerst over deze aantijgingen in de
media. Hierop heb ik nadere informatie ingewonnen bij andere donoren van
Islamic Relief Worldwide. Op basis van deze informatie heb ik besloten geen
subsidie te verlenen aan Islamic Relief Worldwide.
Vraag 7
Klopt het dat de Moslimbroederschap een organisatie is met als doelstelling om de
invoering van de sharia te realiseren en waarvan de AIVD in het verleden heeft
geconstateerd dat diens activiteiten op lange termijn een risico zouden kunnen
vormen voor de democratische rechtsorde in Nederland?
Antwoord
De Moslimbroederschap streeft naar islamisering van de samenleving door missieactiviteiten, religieuze opvoeding en welzijnswerk. Het is de inschatting op dit
moment van de Nederlandse inlichtingen- en veiligheidsdiensten dat de kern van
de organisatie in ons land slechts uit een beperkt aantal personen bestaat en dat
de invloed van de broederschap in Nederland daarmee beperkt is. De ontwikkeling
van deze organisatie in Nederland heeft de aandacht van het kabinet.
Vraag 9
Bent u bereid in contact te treden met uw Duitse collega om te vernemen wat de
exacte redenen waren om niet meer met Islamic Relief in zee te gaan? Kunt u de
uitkomsten hiervan met de Kamer delen?
Antwoord
Uit contact met de Duitse autoriteiten is naar voren gekomen dat Duitsland de
subsidierelatie niet heeft voorgezet omdat Islamic Relief Worldwide als ook Islamic
Relief Duitsland naar Duits inzicht persoonlijke contacten van betekenis
onderhoudt met de Moslimbroederschap en/of aanverwante organisaties.
Het volledig transcript kun je hier downloaden: https://www.rijksoverheid.nl/documenten/kamerstukken/2021/01/19/beantwoording-kamervragen-over-subsidie-aanvraag-islamic-relief
Update 4 maart 2021
Kauthar Bouchallikt op een bijeenkomst van de Sinan Wren Foundation in Istanbul die plaats vond van 7 tot 12 juli 2019.
Carel Brendel ontdekte dat Kauthar Bouchallikht aanwezig was op twee mediatrainingen van de Sinan Wren Foundation. Deze stichting is opgericht in 2002 en is vernoemd naar twee architecten: de Ottomaan Mimar Sinan en de Engelsman Christopher Wren. Deze organisatie heeft warme banden met FEMYSO en staat ook in verbinding met het (informele) netwerk van de Moslim Broederschap. Zo was Muhammed Tahiri (rechts op de foto hierboven) net als Bouchallikht lid van FEMYSO en hij pronkt hieronder in klederdracht op zijn Facebookpagina met een R4bia groet en is in het gezelschap van de Turkse president Recep Tayyip Erdoğan (raadpleeg voor zijn connecties met de Moslim Broederschap o.a. Soner Cagaptay, The New Sultan. Erdogan and the Crisis of Modern Turkey (2017)).
Update 8 maart 2021:
In Nieuwsuur werd Jesse Klaver gevraagd naar de banden van FEMYSO met de Moslim Broederschap. Uit onderzoek van de redactie van Nieuwsuur was namelijk gebleken dat er wel zeker sprake is van banden van de jongerenorganisatie met het netwerk van de Moslim Broederschap. Klaver hield echter nog steeds vol dat onderzoek van Groen Links had uitgewezen dat het niet zo was. Bovendien ontkende Kauthar Bouchallikht bij hoog en bij laag dat ze ooit iets met de Moslim Broederschap te maken had gehad. Blijkbaar was dat voldoende reden voor Groen Links om het werk van inlichtingendiensten, universitaire onderzoekers en onderzoeksjournalisten terzijde te schuiven.
Een groen lachende Jesse Klaver in de uitzending van Nieuwsuur, 8 maart 2021.
Wel wilde hij erkennen dat zij uit een “conservatieve omgeving” kwam, maar zich desondanks hieraan volledig had ontworsteld en alle progressieve uitgangspunten van Groen Links geheel en al onderschrijft. Zij verdient dus wat hem betreft een kans. Het is opvallend dat Klaver een stuk verder gaat dan Bouchallikht zelf, die pretendeert een “intersectionele feministe en klimaatactiviste” te zijn. We hebben haar nooit gehoord over haar “conservatieve omgeving.”
Update 11 maart:
In de podcast Keuzecast werd de om de haverklap schaterlachende Kauthar Bouchallikht gevraagd naar haar beleving van de mediarel die ontstond toen bekend werd dat zij betrokken was bij FEMYSO, een organisatie die banden onderhoudt met de Moslim Broederschap zoals o.a. bleek in de recente uitzending van Nieuwsuur van 8 maart (zie boven). Ze gaf allereerst hetzelfde antwoord als Klaver: “wow, dit is heftig.” Vervolgens had ze het over haar hoofddoek waar mensen bezwaar tegen zouden hebben en tenslotte wilde ze de context schetsen waarin FEMYSO en zijzelf opereerden. De organisatie ontvangt subsidie van de Europese Unie en is ook een gesprekspartner op Europees niveau. Over de banden met de Moslim Broederschap zegt ze verder niets. FEMYSO ontkent die ten stelligste, maar slechts weinigen twijfelen hier aan.
Foto van een bijeenkomst van FEMYSO van 9 december 2019. Wat opvalt is de strikte scheiding van de seksen.
Toen ze gevraagd werd of ze spijt had dat ze bij de omstreden rechts-extremistische Turkse groepering Milli Görüs een workshop over teambuilding had gegeven waar mannen en vrouwen strikt gescheiden zaten, viel ze opmerkelijk lang stil (dit keer geen schaterlach) en zei uiteindelijk na lang aandringen van de interviewer dat ze het niet wist. De stemming in de studio was inmiddels flink omgeslagen. Bouchallikht wees er voortdurend op dat ze bij Milli Görüs was als vertegenwoordiger van FEMYSO en zich niet wilde bemoeien met de interne zaken van een aangesloten organisatie. Dus toen was ze blijkbaar maar even geen “intersectioneel feministe.” Als Groen Linkser zou ze er niet meer langs gaan, had ze al wel eerder in een interview in Trouw gezegd.
Foto van een bijeenkomst van de ISA op 23 december 2015 met in het midden Abdullah Hakim Quick en uiterst rechts Kauthar Bouchallikht.
Dit vormt een schrijnend contrast met de uitspraken van Jesse Klaver enkele dagen eerder, die juist resoluut afstand had genomen van Milli Görüs en ook had beweerd dat Kauthar Bouchallikht haar “conservatieve milieu” was ontgroeid en linkse idealen in haar hart had gesloten (behalve dan tijdens haar “rol” als bestuurder van FEMYSO). Wat Klaver eerder al op het verwijt van “islamofobie” van NIDA en Milli Görüs kwam te staan. Jammer genoeg vroegen de interviewers niet naar haar aanwezigheid in 2015 bij een bijeenkomst waar de antisemiet en homohater Abdullah Hakim Quick sprak voor de Islamitische Studentenvereniging Amsterdam. Bouchallikht tweette eerder dat ze nu niet meer met hem op de foto zou gaan, maar de redenen daarvoor legde ze niet uit.
Kauthar Bouchallikht op een bijeenkomst van de islamitische studentenvereniging MashriQ op 5 juni 2016.
Update 16 maart:
Het worden spannende verkiezingen voor Groen Links, want in de peilingen staat de partij de laatste tijd voortdurend op verlies van een aantal zetels. Het is ironisch dat Jesse Klaver meent zijn partij te kunnen omschrijven als “kinderen van de verlichting, progressief en modern”, terwijl op de lijst iemand prijkt die geen afstand wil nemen van FEMYSO en zelfs niet van Millî Görüs. Een partij ook die het dragen van de boerka verdedigt als een legitieme vorm van religieuze vrijheid. Een standpunt waar Bouchallikht zich helemaal in kan vinden. “[H]et dragen van gezichtsbedekking [kan] beschouwd worden als een vorm van privacybescherming en keuzevrijheid. Iedereen zou daar recht op moeten hebben, zolang anderen maar geen kwaad wordt gedaan,” schreef ze in een artikel voor De Correspondent in 2018.
In een interview met Vice zei Kauthar Bouchallikht onlangs het volgende:
Waarschijnlijk doelt ze op Het Grote Klimaatdebat dat op 2 maart plaatsvond in Utrecht (zij nam deel via Zoom). Aanwezig waren Joris Thijssen (PvdA op de lijst staat hij op nr. 7, 46 jaar oud, directeur van Greenpeace), Mark Harbers (VVD op de lijst nr. 7, 52 jaar oud), Henri Bontenbal (CDA op de list nr. 17, 39 jaar oud) en Lammert van Raan (PvdD op de lijst nr. 5, 59 jaar oud). Tjeerd de Groot (D’66 op de lijst nr. 8, 52 jaar oud) was aangekondigd maar werd vervangen door Ernst Boutkan (Volt op de lijst nr. 3, 25 jaar oud). Bouchallikht telt dan de moderator Marcel Bamberg (29 jaar oud) ook mee als spreker, of ze maakt een verkeerde optelsom of ze heeft niet echt goed opgelet tijdens het debat. Inderdaad zes mannen, maar twee ervan zijn toch echt wel onder de dertig. Boutkan is zelfs een jaar jonger dan Bouchallikht.
Het debat ging over drie thema’s: inkrimpen van de veestapel, inperking van het vliegverkeer en afschaffing c.q. uitbreiding van kernenergie. Hadden de heren (inclusief de moderator) nu allemaal hetzelfde perspectief op deze drie thema’s? Nee, natuurlijk niet want dan waren ze wel lid van dezelfde partij. De visies van de partijen lopen nogal uiteen. Voor of tegen een bepaalde beleidsmaatregel zijn valt echter bij Bouchallikht in het niet door het feit dat het overwegend witte mannen zijn die hier het woord voeren. Dat ervaart ze als iets onrechtvaardigs en als een uiting van ongelijkwaardigheid. Het intersectionalisme in een notendop: etniciteit, leeftijd en gender gaan boven politieke standpunten.
Bouchallikht appelleert aan een algemeen menselijk belang – namelijk het voorkomen van een catastrofale klimaatverandering (en is daar nogal alarmistisch over) – maar combineert dat met een radicale identiteitspolitiek, die juist de nadruk legt op hetgeen wat ons van elkaar scheidt. Intersectionaliteit begon ooit als een uitdagend en verfrissend idee om allerlei vormen van onderdrukking met elkaar in verband te brengen, maar inmiddels is het verworden tot een soort deugpuntensysteem. In plaats van als individu worden mensen alleen nog maar als vertegenwoordiger van een bepaalde groep beschouwd, waarbij de vermeende dominante groep overigens geen recht van spreken meer heeft. Ooit begonnen als een oproep om terecht meer oog te hebben voor verschillende vormen van uitsluiting, is intersectionalisme zelf tot een uitsluitingsmechanisme geworden.
Update 21 maart:
De recente parlementsverkiezingen zijn rampzalig verlopen voor Groen Links. Van de veertien zetels die ze hadden bleven er maar acht over. Kauthar Bouchallikht stond op nummer negen van de kieslijst, maar is zeer waarschijnlijk met voorkeursstemmen in de Tweede Kamer gekozen. Er hebben zo’n 19.031 mensen op haar gestemd. Het is nu ook vast komen te staan dat Mostapha Bouchallikht haar vader is. Op zijn Facebookpagina liet hij weten:
Mostapha Bouchallikht (soms ook gespeld als Bouchallikh) werd door Ronald Sandee in verband gebracht met de Moslim Broederschap in zijn rapportage aan de Tweede Kamer in december 2019. In het rapport was deze passage te lezen: “Anders dan in de ons omringende landen als Duitsland, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk, heeft de Moslim Broederschap geen lange geschiedenis in Nederland. Pas in 1996 kwam een aantal mannen samen die gezamenlijk de LIGA VAN DE ISLAMITISCHE GEMEENSCHAP (LIGN) oprichtten. Tot de oprichters behoren Ibrahim AKKARI, Kamis GACHA en Mostapha BOUCHALLIKHT die jarenlang de directeur van ISLAMIC RELIEF NEDERLAND zou zijn. De LIGN moest gaan dienen als een parapluorganisatie voor de Moslim Broederschap ideologie in Nederland.”