Door Leonardo Bianchi

Vertaald uit het Italiaans. Het origineel verscheen op 21 mei op Valigia Blu: Il massacro di Buffalo e la teoria del complotto più letale al mondo(PZ)

Het bloedbad in Buffalo maakt deel uit van het bloedige spoor van aanslagen geïnspireerd door de theorie van de “etnische vervanging“.

Het verschrikkelijke bloedbad in Buffalo in de Verenigde Staten is het zoveelste bloedbad dat is aangericht door een extreemrechtse terrorist die bezeten is van neonazistische propaganda en gevaarlijke samenzweringstheorieën, vooral die van “etnische vervanging“. Daarom is het noodzakelijk nogmaals op het onderwerp terug te komen.

Een aangekondigd bloedbad

Het is ongeveer twee uur ’s middags op 14 mei wanneer de eerste geweerschoten worden afgevuurd op de parkeerplaats van de Tops supermarkt in Buffalo, een stad in de staat New York.

De schutter riep uit: “Ik moet dit doen“, en stormt dan de supermarkt binnen met een gemodificeerd AR-15 geweer. Hij draagt militaire uitrusting en heeft een GoPro op zijn helm gemonteerd, waarmee hij de aanval live uitzendt op het streamingplatform Twitch.

Het is een bloedbad: drie mensen worden ernstig gewond en er vallen tien doden. Onder hen zijn de 55-jarige particuliere beveiliger Aaron Salter, die nog geprobeerd heeft de bommenlegger tegen te houden; Heyward Patterson, een 67-jarige diaken die de plaatselijke bevolking hielp met hun boodschappen; Ruth Whitfield, een 86-jarige vrouw die net haar man in een verpleeghuis had bezocht; en Andre Mackneil, 53, die een taart kocht voor de verjaardag van zijn zoon.

Alle slachtoffers zijn Afro-Amerikanen; de aanslagpleger kiest zijn doelwitten op basis van huidskleur. Op een bepaald moment richt hij op een persoon die zich achter een krat verbergt, maar omdat hij ziet dat hij wit is, verontschuldigt hij zich en schiet niet.

De politie komt ter plaatse als het te laat is. De man staat al buiten de supermarkt en houdt een geweer tegen zijn hoofd. Na een korte onderhandeling met de agenten legt hij het wapen neer en geeft zich over.

De politie stelt onmiddellijk zijn identiteit vast: Payton Gendron, nog maar 18 jaar oud. Om Buffalo te bereiken reed hij meer dan 300 kilometer van Conklin, een klein stadje (ook in de staat New York) waar hij met zijn ouders woont.

Volgens een artikel van Associated Press was Gendron in 2021 al in de belangstelling van de politie. Toen hij op de middelbare school zat, had hij dreigende zinnen geuit en in een opdracht zijn voornemen geuit om “moord-zelfmoord” te plegen.

In mei van dat jaar werd hij door de plaatselijke politie naar het ziekenhuis gebracht voor een psychiatrische evaluatie, maar hij werd al na één dag ontslagen. De aanslagpleger had gezegd dat het een grap was, maar dat was het niet. Gendron had het bloedbad al enige tijd operationeel, ideologisch en communicatief gepland.

Op de dag van de aanval publiceerde hij een manifest van 180 bladzijden en de logboeken van zijn dagboek, dat hij zeven maanden lang bijhield op een privé Discord server. Volgens het onderzoek heeft Gendron een half uur voordat hij het vuur opende, een kleine groep mensen (wier identiteit op dit moment niet bekend is) toegang gegeven tot die server.

Uit de analyse van die documenten blijkt dat niets – werkelijk niets – aan het toeval werd overgelaten. Gendron legt onder andere uit hoe hij aan de wapens kon komen, ondanks het feit dat de staat New York een stringentere wetgeving heeft dan andere staten van de VS; hij beschrijft in detail hoe hij de aanval zelf heeft gefinancierd, die volgens berekeningen van onderzoeker Jessica Davis in totaal iets meer dan tienduizend dollar heeft gekost; en hij zegt dat hij die wijk van Buffalo heeft uitgekozen omdat er veel Afro-Amerikanen woonden.

Aan de hand van de teksten die Gendron heeft geschreven, kan men zijn radicaliseringstraject volledig reconstrueren. De 18-jarige schrijft dat hij aan het begin van de Covid-19 pandemie het 4chan imageboard begon te bezoeken en geleidelijk in de draaikolk van rechts-extremisme werd gezogen door racistische memes, neonazipropaganda en – vooral – manifesten van andere blanke terroristen.

“Deze mannen vochten voor mij en hadden dezelfde doelen als ik,” zegt hij in zijn dagboek, “en dus vroeg ik me af, ‘waarom zou ik niet iets doen?”

De vele heiligen van het blanke terrorisme

Zijn belangrijkste inspiratiebron is ongetwijfeld de bommenlegger van Christchurch, de Australiër Brenton Tarrant.

Gendron had niet alleen een groot deel van diens manifest gekopieerd en het bloedbad live uitgezonden, maar was oorspronkelijk ook van plan de aanslag uit te voeren op 15 maart 2022 – dat wil zeggen op de derde verjaardag van het bloedbad in Nieuw-Zeeland. Het plan ging echter niet door vanwege een mechanisch defect van het wapen.

Overigens noemt Gendron zich, net als Tarrant, een fascist, een eco-fascist, een accelerationist en een blanke supremacist. Net als Tarrant heeft ook Gendron zijn wapen voorzien van neonazi-citaten en mantra’s (zoals “14”, een getal dat staat voor de slogan van de “veertien woorden“). En net als Tarrant heeft ook Gendron een precieze samenzweringstheorie in het centrum van zijn waarde-universum geplaatst: die van de “etnische vervanging“.

In het algemeen stelt deze theorie dat er een plan bestaat van schimmige “globalistische elites” – een codewoord voor “joden” – om Europa en de Verenigde Staten te overspoelen met migranten en zo de “autochtone” (d.w.z. blanke en christelijke) bevolking te “vervangen“.

Volgens een nog extremere versie, die “blanke genocide” wordt genoemd, zijn de demografische en sociale veranderingen van de laatste decennia – waaronder het egalitaire huwelijk, multiculturalisme, liberalisme, feminisme, LGBTQ+ rechten en abortus om er maar een paar te noemen – allemaal gericht op de uitroeiing van het “blanke ras“.

De twee mythen ontstonden bijna gelijktijdig in de jaren 1970 en 1980 aan beide zijden van de Atlantische Oceaan: in de Verenigde Staten binnen neonazi-circuits, voornamelijk door David Lane (een voormalig lid van de terroristische groepering The Order); en in Frankrijk vanaf de racistische en dystopische roman Le camp des saints van Jean Raspail.

Gedurende enige tijd bleef de theorie binnen die ideologische omheining. Dat veranderde in de jaren 2010, toen in Frankrijk een boek werd gepubliceerd dat veel discussie zou veroorzaken en een diepgaande invloed zou hebben op het Europese en Amerikaanse publieke debat: Le Grand Remplacement (“De Grote Vervanging“). De auteur is Renaud Camus, een intellectueel met een achtergrond in de Parti Socialiste en als voormalig redacteur van tijdschriften als Le Gai Pied, die meermalen is beschuldigd van antisemitisme en van nabijheid tot extreemrechts.

Het is duidelijk dat de theorie geen relatie heeft met de werkelijkheid, noch de minste statistische basis. De belangrijkste attractie is veeleer een “samenzweerderige dimensie“, zoals journalist Guido Caldiron het noemde, “waarvan de inzet kan worden samengevat als het al dan niet overleven van het blanke ras“. En het is ook om die reden dat “etnische vervanging” een van de belangrijkste – zo niet de belangrijkste – ideologische lijm is van supremacistische terroristen.

Bovendien past de theorie zeer goed bij het organisatiemodel van extreemrechts terrorisme. Terwijl er vroeger georganiseerde partijen en bewegingen waren (denk aan de eerder genoemde The Order, of aan de Ordine Nuovo in Italië), hebben we nu te maken met een informeel, wereldwijd, gedecentraliseerd, leiderloos netwerk dat voortdurend “martelaren” voortbrengt – zoals de aanvallers in hun milieu worden genoemd.

In extremistisch jargon betekent het besluit om “een heilige te worden” dat men bereid is een bloedbad aan te richten en de morele, politieke en gerechtelijke last van een dergelijke keuze op zijn schouders draagt.

“Etnische vervanging” biedt hiervoor een krachtige rechtvaardiging: geconfronteerd met een dergelijke existentiële bedreiging is geweld de enige mogelijke reactie.

De normalisering van “etnische vervanging”

Het bloedbad in Buffalo heeft ook de aandacht gevestigd op een ander punt: de ongelooflijke politieke normalisering van de theorie.

Alleen al in de afgelopen maanden, zo staat in een artikel in VICE, hebben tientallen congresleden en Republikeinse kandidaten in de VS de mythe van de “etnische vervanging” op de een of andere manier nieuw leven ingeblazen, waarbij zij de Democraten en de gebruikelijke elites de schuld hebben gegeven.

Uit een analyse van de New York Times blijkt dat de populaire Fox News presentator Tucker Carlson letterlijk geobsedeerd is door de theorie – zozeer zelfs dat hij deze de afgelopen jaren vierhonderd keer heeft geciteerd. Afgelopen april zei Carlson, om maar een voorbeeld te geven, dat “de Democratische Partij probeert de huidige kiezers te vervangen door meer gehoorzame kiezers uit de derde wereld“.

Meer in het algemeen, zo observeert journaliste Talia Lavin in Rolling Stone, is de obsessie over blanke geboortecijfers of demografische veranderingen – twee elementen die centraal staan in de “etnische vervangingstheorie” – geenszins marginaal in de Amerikaanse politiek. Integendeel:

De verontrustende angst voor een Amerika waarin blanken zich als een minderheid beschouwen, heeft de conservatieve ideologie in de afgelopen vijftig jaar volledig in beslag genomen, en in de Republikeinse Partij een volledige fixatie op nativisme en blanke vruchtbaarheid doen ontstaan. […] Wat moordenaars als Gendron, en de lange lijst van supremacisten die hij bewonderenswaardig aanhaalt, verbindt met het mainstream conservatisme is de droom van een blanke natie.

En als het gaat om de “manicheïsche demonisering van tegenstanders” of als er alleen nog maar sprake is van “de consolidering van de blanke macht“, voegt Lavin daaraan toe, dan “is het onvermijdelijk dat dergelijke retoriek een lang spoor van lichamen in haar kielzog achterlaat“.

De kwestie gaat natuurlijk veel verder dan de Verenigde Staten

Bij de laatste Franse presidentsverkiezingen beheerste “etnische vervanging” het publieke debat volledig, vanwege de kandidatuur van Eric Zemmour – de belangrijkste Franse propagandist van deze theorie. Zijn alomtegenwoordigheid in de media had ook tot gevolg dat Valérie Pécresse, de leider van Les Républicains, nog verder naar rechts opschoof, die aan het eind van haar campagne het spookbeeld van de “grande remplacement” opriep in een (mislukte) poging om het electoraat van haar rivaal af te knabbelen.

Ook in Italië zijn er voorbeelden in overvloed. Matteo Salvini heeft herhaaldelijk gezegd dat er in Italië een “etnische vervanging” of zelfs een “genocide tegen het Italiaanse volk” aan de gang is, waarbij hij zelfs het zogenaamde “Kalergi-plan” aanhaalde (nog een variatie op het door de Oostenrijkse neonazi Gerd Honsik bedachte thema).

De president van de regio Lombardije, Attilio Fontana, zei in 2018 op Radio Padania dat “we niet alle immigranten kunnen aanvaarden die aankomen: we moeten beslissen of onze etniciteit, ons blanke ras, onze samenleving moet blijven bestaan of moet worden uitgewist“. En ook Giorgia Meloni, de leider van wat volgens de opiniepeilingen de grootste partij van Italië zal worden, zei ervan overtuigd te zijn dat er achter de “ongecontroleerde immigratie” “een ontwerp van etnische vervanging in Italië” schuilgaat.

Kortom: de mythe van de “etnische vervanging” is zowel een angstaanjagende vector van radicalisering als een schijnbaar legitiem en gelegitimeerd politiek argument. En het is juist dit kenmerk dat het tot ’s werelds dodelijkste complottheorie maakt, althans op dit moment in de geschiedenis.