Door Leonardo Bianchi

Met toestemming van de auteur en Valigia Blu vertaald uit het Italiaans. Het origineel verscheen op 13 maart 2022 en is hier te raadplegen: Dalla Russia agli Stati Uniti dilaga il complottismo sui biolaboratori ucraini (PZ).

Een paar dagen voor het begin van de Russische invasie in Oekraïne besloot een Ier in Kiev de avondklok te overtreden om een nogal bizarre reden: om de commentatoren op zijn YouTube-kanaal te bewijzen dat hij echt in de hoofdstad van de Oekraïne is.

Zodra hij het hotel verliet, zei hij later in een interview, zag hij “een grote vent in burger die een Glock op me richtte”. De Ier ging op zijn knieën en zei dat hij een journalist was; de schutter hield hem onder schot en riep een andere persoon om zijn paspoort te controleren. Toen de controle voorbij was, werd hij dringend verzocht het land te verlaten – wat hij begin maart dan ook maar deed.

“Ik dacht even dat ze me gingen vermoorden,” zegt hij. In hetzelfde interview zegt de Ier dat hij de twee bedankte voor het niet doden van hem: “Als ik eerlijk ben, was ik echt dom. Het was echt een enorme stommiteit.”

De man in kwestie heet Graham Carey, en was vóór de militaire aanval met een vlucht van Ryanair in Kiev aangekomen – toen het luchtruim nog open was. Hij is een vrachtwagenchauffeur en een van de bekendste anti-vaccinatie activisten in Ierland: in 2021 had hij Ierse politici, waaronder de voormalig regeringsleider Leo Varadkar, als doelwit gekozen door samen met andere activisten hun huizen binnen te dringen.

Toen de oorlog in de Oekraïne uitbrak, begon hij verschillende complottheorieën te verspreiden, zoals dat de Oekraïense regering “haar eigen volk bombardeert” en dat Poetin “11 ‘biolaboratoria’ heeft vernietigd die in 2014/2015 door de familie Biden waren ingehuldigd.”

Graham Carey op Twitter.

Carey’s geval is illustratief voor een meer algemene tendens binnen het Europese en Amerikaanse complotistenmilieu: de plotselinge en frenetieke omzetting van de pandemie naar de oorlog, door de samensmelting van reeds bestaande theorieën met Russische propaganda over de “speciale operaties” in Oekraïne.

Zoals Imran Ahmed, directeur van het Center for Countering Digital Hate (CCDH), aan het tijdschrift Mother Jones vertelde, zijn antivaccin-influencers en Covid-19-sceptici, Donald Trump-aanhangers en QAnon-aanhangers “bijzonder vatbaar voor pro-Russische desinformatie.”

Rond het conflict hebben zich ten minste drie stromingen ontwikkeld, die parallel lopen hoewel zij elkaar apert tegenspreken.

De eerste beweert dat de oorlog gewoonweg niet bestaat: de foto’s van de verwoestingen in Oekraïne zijn nep, en de gewonden zijn “acteurs” betaald door de Oekraïense regering of het Westen. Sommige gebruikers op Twitter beweerden zelfs dat Russische en Oekraïense soldaten zouden instemmen met een gezamenlijke strijd tegen een spookachtige “kliek” van satanistische pedofielen.

Bron: Twitter.

En hier komen we bij de tweede stroming, die vooral bestaat uit aanhangers van QAnon: de oorlog bestaat, maar hij is niet wat hij lijkt te zijn; integendeel, het is een geraffineerde operatie georkestreerd door Poetin en de Amerikaanse “patriotten” om de Deep State te verslaan (de “Deep State” is het centrale element in de mystiek van de QAnonist).

In sommige kanalen van Telegram die gelieerd zijn aan QAnon wordt de invasie bijvoorbeeld openlijk toegejuicht en wordt beweerd dat “Oekraïne een land is dat gecorrumpeerd is door veel Democrats die er misbruik van maken om hun mensen-, drugs- en wapenhandel uit te voeren”. Influencer John Sabal (online bekend als “QAnon John”) schreef dat het conflict “een NOODZAKELIJKE zuiveringsoperatie is tegen de Cabal [de ‘kliek’] militaire bezittingen en middelen, NIET een aanval op onschuldige burgers.”

Het derde stroming is het spoor dat Carey in een van zijn video’s oproept, en het is ook het spoor dat het meeste succes kent: het Russische offensief in Oekraïne is bedoeld om voor eens en voor altijd af te rekenen met de Amerikaanse “biolaboratoria” in de Oekraïne, waar virussen en bacteriologische wapens zouden worden vervaardigd.

Het vuurrad van de “biolabs” theorie, van Rusland tot de VS

Het is natuurlijk niet voor het eerst dat Amerikaanse “biolaboratoria” in de Oekraïne of andere aan Rusland grenzende landen in de afgelopen jaren ter sprake worden gebracht.

In 2018 deden er al geruchten de ronde dat er chemische wapens zouden worden geproduceerd in het Lugar Center for Public Health Research in Tsiblisi, Georgië. De aantijgingen, die ook door de Russische staatstelevisiezender Rossija 24 naar voren werden gebracht, werden – onder meer – ontkend door een groep onderzoekers die het laboratorium hadden bezocht en niets ongewoons hadden aangetroffen.

In mei 2020 berichtte de Russische krant Izvestia over een netwerk van geheime laboratoria in de Oekraïne, gefinancierd door de Verenigde Staten, een verhaal dat vervolgens werd doorverteld op verschillende Telegramkanalen en door Nikolai Patrushev, secretaris van de Russische Veiligheidsraad.

De meest recente versie, zoals gereconstrueerd in Foreign Policy door journalist Justin Ling, is afkomstig van het samenzweringsaccount @WarClandestine op Twitter. “Het is duidelijk dat Poetin het gemunt heeft op steden en locaties waar #USBiolabs zijn gevestigd,” tweette hij, “100% op zoek naar die biologische wapens.”

Natuurlijk is dit een theorie die uitgaat van een reëel element (d.w.z. het feitelijke bestaan van deze faciliteiten) maar verder volledig ongegrond is. Zoals de regering van de VS herhaaldelijk heeft verklaard, maken de laboratoria in de Oekraïne deel uit van het Cooperative Threat Reduction Program en zijn zij “eigendom van, worden zij geëxploiteerd door en worden bemand door de gastregeringen om in de plaatselijke behoeften te voorzien” en dienen zij juist om “de verspreiding van biologische dreigingen [en] het risico van een pandemie te verminderen.”

Enkele uren na die eerste tweet publiceerde de website InfoWars echter een artikel over het verhaal van de biolaboratoria in de Oekraïne en verhoogde zo zijn reikwijdte; kort daarna publiceerde OpIndia (een andere rechtse website vol met complotverhalen) een stuk over het onderwerp en kreeg meer dan 8.000 “likes” en “shares” op Facebook.

Vanaf dat moment verspreidde het verhaal zich als een lopend vuurtje: het werd opgepikt door het anti-vaccin en Qanon milieu, belandde op Reddit (in het bijzonder op de subreddit “r/conspiracy”) en op 8chan, en begon te worden verspreid door Russische media en de officiële profielen van Russische instellingen.

Op 27 februari beweerde de Russische ambassade in Bosnië en Herzegovina dat de VS “Oekraïne volbouwen met militaire biolaboratoria, waar zij hoogstwaarschijnlijk methoden bestuderen om het Russische volk op genetisch niveau te vernietigen.” Kort daarna publiceerde Spoetnik, een van de propaganda-organen van het Kremlin, op Telegram “geheime documenten” die het bestaan van deze laboratoria zouden bevestigen. Op 3 maart beweerde de Russische minister van Buitenlandse Zaken Sergei Lavrov dat de Verenigde Staten “twee biomilitaire laboratoria hebben gebouwd in Kiev en Odessa, waar ziekteverwekkers worden gecreëerd.”

De theorie dook ook op in China en werd voor waar op aangenomen door de Global Times (een krant van de Chinese communistische partij) en de woordvoerder van minister van Buitenlandse Zaken Zhao Lijian, die in 2021 de VS ervan had beschuldigd Sars-Cov-2 te hebben gecreëerd in het Medical Research Institute of Infectious Diseases van het leger in Fort Detrick.

En dat is nog niet alles: na al die rondes maakt het verhaal van de Oekraïense “biolabs” een comeback in de VS. Congreskandidaten zoals Ron Watkins (de 8chan operator die ervan verdacht wordt de Q-drops fysiek te hebben geschreven) en Fox News commentator Tucker Carlson, die in zijn show verklaart dat de speculaties “totaal en volledig waar zijn”, hebben het erover.

Bron: Twitter.

Volgens CNN-journalist Donie O’Sullivan hebben we dus te maken met een geraffineerde “desinformatiemachine” die min of meer als volgt te werk gaat:

De Russische regering doet suggestieve uitspraken en verspreidt “aanwijzingen” die vervolgens worden opgepikt door de door het Kremlin gecontroleerde media en tientallen onofficiële sites (waarvan sommige banden hebben met de inlichtingendiensten, althans volgens de VS). Het verhaal wordt verder versterkt door de sociale media, die erop voortborduren en het nog ongeloofwaardiger en absurder maken – en diezelfde absurditeiten komen weer terecht in de Russische media, waardoor de cyclus opnieuw begint.

In het geval van het Oekraïense “biolab” is er echter nog één stap: de volledige en uitdrukkelijke overname van de samenzweringstheorie door de hoogste Russische autoriteiten.

Ruslands oude obsessie met chemische wapens

Op 8 maart 2022 onthulde de woordvoerster van het Russische Ministerie van Buitenlandse Zaken, Maria Zakharova, dat het “Kievse regime” “biologische wapens” verborgen had gehouden die met financiële steun van het Amerikaanse Ministerie van Buitenlandse Zaken waren vervaardigd.

Twee dagen later was het de beurt aan Igor Konasjenkov, woordvoerder van het Russische Ministerie van Defensie, die zei dat de VS van plan waren vleermuizen, insecten en trekvogels te gebruiken “om ziekteverwekkers van Oekraïne naar Rusland te verspreiden”.

In een verklaring onthulde het Ministerie van Defensie het bestaan van “Project UP-4“, een “geheim netwerk van biolaboratoria verspreid over Kiev, Odessa en Charkiv”, waarin bacteriologische wapens worden ontworpen om “selectief te richten” op verschillende etnische groepen, waaronder de Russen.

Op 11 maart werd de “biolabs” theorie de officiële lijn van Rusland naar de wereld. Tijdens een zitting van de VN-Veiligheidsraad herhaalde de Russische vertegenwoordiger Vasily Nebenzya fantasieën over “geheime laboratoria” en waarschuwde hij alle Europese landen voor het “biologische gevaar” dat uit Oekraïne zou kunnen komen – vooral van “radicale nationalistische groeperingen” die onder één hoedje spelen met het Amerikaanse ministerie van Defensie.

Bron: Twitter.

Hoewel dergelijke beweringen volledig ongegrond zijn, is het interessant op te merken dat complotisme en desinformatie over biologische wapens een zeer lange geschiedenis hebben in Rusland.

Zoals Milton Leitenberg in een artikel in The Nonproliferation Review opmerkt, heeft de Sovjet-Unie tussen 1949 en 1988 meer dan tien desinformatiecampagnes over dit onderwerp gevoerd. In 1985 verspreidde de KGB het valse nieuws dat de VS en Zuid-Afrika een “etnische bom” hadden gemaakt die alleen zwarten kon doden.

In een andere operatie, “Denver” genaamd, werd beweerd dat het HIV-virus in Fort Detrick was gesynthetiseerd en vervolgens doelbewust in Afrika was losgelaten om de bevolking van dat continent uit te roeien. Volgens Leitenberg was het de “meest succesvolle propaganda-operatie van de hele Koude Oorlog.”

Het verschil met de Sovjetperiode is dat deze theorieën niet langer op slinkse en ondergrondse wijze circuleren, maar rechtstreeks door Russische instellingen worden verspreid – en een stevige voet aan de grond krijgen in westerse complotistische milieus.

Het werkelijk verontrustende aspect, tenslotte, is dat de onwaarheden over Oekraïense biolaboratoria en biologische wapens in Oekraïne de ronde doen in een context van openlijke oorlogvoering. En soms willen degenen die bepaalde samenzweringstheorieën verdedigen, zelf datgene doen waarvan zij de vermeende samenzweerders beschuldigen.

*Dit artikel werd ook gepubliceerd in de Italiaanse nieuwsbrief Complotti!, die zich bezighoudt met de invloed van samenzweringstheorieën op politiek, maatschappij en cultuur. Om u te abonneren op de Complotti nieuwsbrief klikt u hier.